Áigot guorahallat mahkáš-sápmelaččaid

Les på norsk.

Máŋggas, geat eai leat sápmelaččat, leat lobiheamet leamaš Sámedikki jienastuslogus ja Ovddádusbellodaga válgalisttuin. Nu čájehit guorahallamat maid NRK lea dahkan Norgga guovtti lulimus válgabires.

Sámedikki goziheapmi lea beanta váilevaš – dasgo lea váttis bearráigeahččat jukset go olbmot Sámedikki eavttuid ahte sáhttit dieđihit iežaset jienastuslohkui.

Muhto dál áigot Sámedikkis guorahallat Sámedikki jienastuslogu. Dan sii áigot dahkat iskan dihtii ollašuhttet go olbmot eavttuid beassat jienastuslohkui.

– Mii háliidat dán oktavuođas diđoštit viidodaga ja sturrodaga das man olu olbmot rihkkot sámelága, nu lohká sámediggepresideanta Silje Karine Muotka (NSR).

Muotka čujuha sidjiide, geat dieđihit iežaset Sámedikki jienastuslohkui ja ožžot jienastanvuoigatvuođaid, vaikko vel sii maŋŋel dovddastitge ahte eai leat sápmelaččat.

– Mearkkašahtti gažaldat dás lea, lea go sápmelaččaid jietna mii gullo Norggas, go leat olbmot geat čálihit jienastuslohkui vaikko vel eai dovddage iežaset sápmelažžan.

Buohkat galggašedje oažžut jienastit Finnmárkkus

Bengt Rune Strifeldt lea Finnmárkku Ovddádusbellodagas stuorradiggeáirras.

Son dieđihii iežas Sámedikki jienastuslohkui 2013:s, muhto lohká váttisin gávdnat iežas sámi identitehta.

– Lea váttis atnit eavttuid mat gusket dovdduide. Jus lea finnmárkulaš, de lea «streetmixa». Nu ahte gávdnat iešvuođa, mo dovdat iežas sápmelažžan, dainna gal rahčen. Muhto go lean finnmárkulaš de lean buorre seaguhus, lohká Strifeldt, ja čujuha ahte son nugo earátge dáppe davvin leat dážat, kvenat ja sápmelaččat.

– Mun gal oaivvildan ahte buohkat Finnmárkkus galggašedje beassat jienastit sámediggeválggain, lohká Strifeldt.

Jus jienastuslohkui galggat dohkkehuvvot, de fertet sáhttit vástidit «juo» guovtti gažaldahkii.

Vuosttaš lea anát go iežat sápmelažžan. Nubbi lea gis hálat go sámegiela. Jus it dan daga, de fertet leat muhtima mánná gii lea juo jienastuslogus. Dahje unnimusat nubbi váhnen, dahje unnimusat okta áhkku/áddjá dahje máttarváhnen hállá dahje hálai sámegiela ruovttus.

Strifeldt oaivvilda ahte Sámediggi lea šaddan eahpedemokráhtalaš ásahussan, ja vealaha daid sápmelaččaid geat eai leat badjeolbmot.

– Sámediggi ásahuvvui ovdalaš áiggiid boasttuvuođaid dihte. Dál lea dat jorgaluvvon nuppe láhkai. Olmmoš ii njulge boasttuvuođaid das go dahká ođđa boasttuvuođa, nu lohká Bengt Rune Strifeldt.

Dagahit sámi demokratiija ovdii?

OsloMeta historihkar ja seniordutki Mikkel Berg-Nordlie lea máŋggaid jagiid dutkan Sámedikki ja jienastuslogu.

Olbmot, geat verrošit beassan dihte jienastuslohkui, sáhttet jus leat ollugat, dagahit váttisvuođaid sámi demokratiijii, lohká son.

– Sámediggi galgá ovddastit sápmelaččaid dáhttu. Go jienastuslogus leat olbmot geat eai leat sápmelaččat ja lihkká jienastit ja leat mielde váikkuheamen dasa maid Sámediggi oaivvilda – de dat rievdada olles sámi vuogádaga geađgejuolggi.

Son lohká gávdnot olu eará vugiid mo čájehit ahte ii leat ovtta oaivilis Sámedikki politihkain.

– Olmmoš ferte gudnejahttit ahte vuogádat gávdno. Vaikko vel ii álo leat ovtta oaivilis mii Sámedikkis boahtá ovdan, de ii leat čoavddusin beassat Sámediggái geahččalan dihtii rievdadit politihka go ii leat sápmelaš.

Oaivvildat go dehálažžan ahte lahttut dovdet sámi identitehta?

– Juo, dat han lea muhtin láhkai dat ášši dás. Sámedikki jienastuslohku lea daid olbmuid várás, geat leat sápmelaččat. Jus ii ane iežas sápmelažžan, na dalle várra ii leat sápmelaš?

– Áibbas jorgut guorahallama dahkat

Bargiidbellodaga Terje Wikstrøm lea Hámmárfeastta sátnejođiheaddji. Son dieđihii iežas Sámedikki jienastuslohkui go háliida leat mielde váikkuheamen áššiide, main son berošta.

Son moaitá dan go Sámediggi dál háliida guorahallat jienastuslogu.

– Dát govvádallá – jus galggan njulgesta lohkat: jallodaga. NRK:s jearahallet manne politihkkáriin lea stuorát oassi jienastuslogus go álbmogis muđui. Ja de eahpiduvvo gullá go jienastuslohkui vai ii. Dat áiccalmahttá mu oaivila, mis ii sáhte leat nu!

Wikstrøm cuiggoda ahte Sámedikki áigumuš lei sihkkarastit ja láhčit dili nu ahte sápmelaččat sáhttet ovddidit iežaset giela ja servvodateallima. Son lohká ahte dárbbaša eará oaiviliid das mo dat galgá dahkkot – jearakeahttá leago son «doarvái sápmelaš».

– Ja dál lea fáhkka šaddan čuolbman go eanebut dieđihit jienastuslohkui? Mun fargga in ádde maid sii hommájit Kárášjogas, lohká Wikstrøm.

Loga maid:: Dieđihii iežas sápmelažžan vai beassá ovddidit ruvkeášši

Anonyma guorahallamat

Silje Karine Muotka vástida ahte Sámedikke guorahallamat jienastusloguin eai leat Wikstrøm:a birra, muhto sin birra geat lohket leat dieđihan jienastuslohkui vaikke eai leat sápmelaččat.

Silje Karine Muotka vástida ahte Sámediggi anonymisere guorahaladettiin jienastuslogu.

– Mii fertet čielggadit man stuorra hástalusa dagahit Ovddádusbellodaga politihkkarat, geat eai dovdda iežaset sápmelažžan. Diekkár gažaldagat dat vurjet mu. Dat lea maiddái mu geatnegasvuohta bargat váttes gažaldagaiguin – ja dalle ferten váldit vuhtii dan ahte Terje Wikstrøm ii ádde maid mii bargat Kárášjogas.

Lea eahpečielggas áigu go Sámediggi maidege konkrehta dahkat daid lobihis listuičálihemiiguin, maid NRK lea lokten ovdan. Silje Karine Muotka čállá NRK:i ahte Sámediggeráđis áigot árvvoštallat geahčadit go ášši go čoahkkinastet maŋŋebárgga. Muhto dat ii leat vel evttohuvvon áššin áššelistui.

Sámedikki dievasčoahkkinjođiheaddji Tom Sottinen, guhte formálalaččat hálddaša Sámedikki jienastuslogu, ii leat vástidan NRK gažaldahkii.

Loga maid:: Mahkáš-sápmelaččat