Kraftsenteret Sandane

Men heilt tilbake til Anders Hansen sitt første kraftverk i 1909 har Sandane hatt ein nøkkelrolle i kraftforsyninga:
Her budde overingeniøren for elektrisitetsforsyninga i fylket frå 1934.
Det var her det interkommunale Firdakraft fekk sitt hovudsete då det vart skipa av Nordfjord-kommunane i 1947.
Sandane vart administrasjonsstad for Vestlandske Kraftsamband som frå 1955 og utover bygde samkøyringsliner på Vestlandet, og bygda har frå 1967 vore hovudsete for SFE - det fylkeseigde Sogn og Fjordane Energi AS.

Fargerike fossekjøparar

På same vis som det hende i andre kommunar, vart dei viktigaste fallrettane i Gloppen-vassdraga kjøpte opp av reine fossspeskulantar kring 1900:
Fallrettane i Gjengedalen (med Gjengedalsfossen) i austre Hyen vart kjøpte i 1900 av fossespekulanten N.N. Sontum, som var ingeniør i Hamnevesenet i Bergen. Han hadde året før kjøpt fallrettane frå Storefjorden til Krokstadvatnet i vestre Hyen, og hadde dessutan kjøpt Osenvassdraget i noverande Flora kommune. Sontum selde seinare alle desse fallrettane til Sogn og Fjordane fylke (sjå Sogn og Fjordane Energi AS).

Generalkonsulen av Montenegro kjøpte Gloppenelva

I Gloppenelva (Storelva) kjøpte ein annan bergensar, den eksentriske juristen og generalkonsulen av Montenegro (!), Hugo Mowickel ein del fallrettar - sjå: Sandane. Han fekk også løyve til stor regulering av Breimsvatnet for å kunne starte storindustri på Sandane. Men planane til den fiske- og jaktglade "generalkonsulen" var svært luftige og vart ikkje noko av.

Evebøfossen fekk kraftverk i 1909. Foto frå Soga om Gloppen og Breim

Sandane fekk tidleg elektrisk kraft

Dei første lyspærene i Sandane sentrum vart tende i 1909. Då hadde fabrikkeigar Anders Hansen ved Evebøfoss Fabrikker bygd ein liten kraftstasjon ved Storelva. I tillegg til at fabrikken fekk elektrisk drift, vart det strekt liner til kring 40 abonnentar i Sandane sentrum. Etter Vadheim og Stongfjorden (sjå: Ålmenn kraftforsyning i Høyanger og: Kraftforsyninga i Askvoll), vart Sandane den tredje staden i fylket som såleis fekk elektrisk straum.

Fleire bygdekraftverk

Etter at Anders Hansen hadde bygd sitt beskjedne Sandane Elektrisitetsverk i 1909, kom det raskt fleire mindre bygdekraftverk: I 1914 kom det fire nye kraftverk i Breim: Breim el.verk bygde på Flølo. Og i Årdal, Myklebustdalen og på Egge bygde bøndene sine eigne småkraftverk. I alt har det vore 23 større og mindre kraftverk i Gloppen kommune gjennom tida.

Gloppen Elektrisitetsverk

I 1917 starta det kommunale Gloppen el.verk - skipa 1914 - utbygging i Eidsfossen i Storelva.

Firdakraft

Firdakraft vart skipa som interkommunalt selskap i 1947 og femna om Gloppen, Stryn, Hornindal, Eid og Stranda på Sunnmøre.

Vestlandske Kraftsamband

Vestlandske Kraftsamband heitte eit selskap som vart skipa i 1955 for å byggje ut overførings- og samkøyringsliner på Vestlandet.

Sogn og Fjordane Energi AS

I 1968 skipa Sogn og Fjordane fylke sitt eige kraftselskap: Sogn og Fjordane Kraftverk - seinare Sogn og Fjordane Energi. Selskapet har sidan hatt kontor på Sandane.

Hyen- og Naustdals-kraft til aluminium?

I Vestlandsplanen frå 1968 vart det m.a. gjort framlegg om at eit nytt, stort aluminiumsverk i Askvoll kommune skulle drivast med energi frå kraftverk i Gjengedal, Naustdal og Gaularvassdraget, utan at noko av dette vart sett ut i livet.
Vassdraga Naustdal og Gjengedal vart i 1993 mellombels halde unna utbygging for å få vurdert verneverdiane, trass i at SFE i mange år har hatt konkrete planar om utbygging. Reguleringsplanar for Gjengedalsvassdraget og Nausta har vekt sterk lokal og nasjonal motstand.
Ei tid såg det ut til at vernarane skulle vinne fram, men i 2003 gjekk NVE likevel inn for at vassdraga kunne byggjast ut.