Sorenskrivar- og kapteinsgarden Sande

Sande var på 1600 talet eigd av futen i Sogn saman med Skåsheim (sjå artikkel Målsnes og Skåsheim som futegardar). Etter at futen flytta til Flesje (sjå "Fute- og offisersgarden Flesje"), budde det m.a. ei rik presteenkje på garden.

Teken av ras

I 1745 fekk sorenskrivar Bramdrup hand om garden og busette seg der. Segna seier at husa på garden vart tekne av ei stor skrede - truleg på 1740-talet - og at dørhella framleis skal liggje i marbakken i fjorden nedanfor.

Sorenskrivaren dreiv m.a. støl i Langedalen, der stølen framleis heiter Skrivarstølen.

Sorenskrivar Bramdrup døydde i 1761, og då enkja døydde i 1785, vart garden delt på to døtre, som framleis budde i hovudhuset medan jorda vart leigd bort. Ei av dei gifta seg med kaptein Jakob Gerhard Meidell jr. på Flesje og flytta dit.

Ein soneson som også heitte Jacob Meidell (1825-1884) busette seg på Sande i 1850-åra, og bygde ut bruket til eit mønsterbruk. Han bygde m.a. eit staseleg hovudhus i 1855 som er ein del av bygningen som står i dag. Lenge før dette vart vanleg, bygde han også gjødselkjellar under ein ny driftsbygning.
Då Jacob Meidell døydde, vart Sande delt i 7 bruk, og kring 1900 vart det bygd fleire store praktvillaer ved stranda. Dei mest kjende var Villa Lorna og Villa Strandheim.

Aschroft frå Vadheim budde i Sande

Frå 1907 til 1917 leigde den skotske ingeniøren og grunnleggjaren av Vadheim Elektrochemiske Fabrikker, Edgar A. Aschroft (sjå "Kjende personar i Høyanger fødde år 1850-1900") det store hovudhuset på garden. Her heldt dei tenarar - m.a. hundepassar og stallmeister.
Det vert fortalt at kjemiingeniøren Ashcroft hadde laboratorium i eit hus på Sande-garden. Han hadde eigen motorbåt som skyssa han til og frå Vadheim.

Hovudhuset blir gamleheim

I 1918 kjøpte ei gamleheimsnemnd huset, og Balestrand Gamleheim vart opna der i 1920. Drifta vart m.a. finansiert med basarar og andre innsamlingar fram til 1970, då kommunen kom sterkt inn i drifta.
Kommunen overtok eigedomen vederlagsfritt i 1977 då kommunen bygde Helsetunet og tok over alle kostnader med drifta. Dessutan bygde kommunen nokre verna bustader, selde den gamle bygningen og resten av jorda til privatpersonar.