Talkgruvene i Framfjorden

I 1905 kom fossespekulanten Didrik W. Blaauw til Framfjorden og såg dei høge fossane i fjellsida. Blaauw vart på folkemunne kalla "Fosse-Blaauw", og var ein av fleire bergensarar som dreiv stort med fossekjøp i denne første oppkjøpsrunden kring hundreårsskiftet (sjå også "Fossekjøparane i Høyanger" og "Bergensar eigde Osen-vassdraget").
Men Blaauw såg ikkje berre fossar kring Framfjorden, for i 1907 sikra han seg både fallrettane i elva og retten til å drive gruvedrift på dei store talkforekomstane som han oppdaga kring gardane på Lee. Han tok med seg steinprøvar til Tyskland og fekk dei analyserte i Berlin.

Hestane dreiv taubana

Alt i 1908 var selskapet Mineral og Kraft A/S i drift med kring 100 arbeidarar. Her kunne folk tene over det tredoble av ei vanleg drengeløn på ein gard.
Talkmølla vart bygd nede ved sjøen i Framfjorden, og talksteinen vart frakta ned frå gruvene på ei 800 meter lang taubane. Trekket på taubana vart den første tida ordna med ei såkalla "hestevandring" - eit drivhjul drege rundt av hestar. Denne hestedrifta var i bruk heilt fram til 1918. Også vognene i gruva vart dregne opp med eit hestespel.
Seinare vart hestane avløyste av oljemotor og elektrisk drift frå ein kraftstasjon i Daleelva, bygd i 1911. Denne stasjonen leverte også straum til husa rundt, og var i drift til 1958.
I gruvene vart vatn aust ut med bøtter i den første tida. Seinare kom pumpeverk. Frå mølla vart talkumet skipa ut i jutesekkar eller tønner.

Brann og konkurs

I 1917 sikra Blaauw seg også fallrettane frå Målsetvatnet og Ovrisvatnet. Dei gode inntektene han fekk frå Framfjorden investerte han m.a. i talkumgruver i Porsmyr i Hardanger og i ein torvkolfabrikk i Gjølanger (sjå "Industri og næring i Fjaler").
Mølleanlegget i Framfjorden vart totalskadd av brann i 1924, og Blaauw gjekk konkurs. Det same gjorde dei fleste andre verksemder han kom borti, men han berga torvkolfabrikken i Gjølanger, for han flytta dit. Eldre folk kan hugse den gamle mannen som spaserte rundt i Gjølanger med sin karakteristiske kalott på hovudet.

Kjøde tek over

I 1927 tok skipsreiar Jakob Kjøde frå Bergen over i Framfjorden. Kjøde utvida kraftverket, og organiserte selskapet under namnet A/S Framfjord Talcmill. Resten av mellomkrigstida var det 60 fast tilsette og mange deltidsarbeidarar i Framfjorden.
Kjøde sikra seg også mineralrettar på Dale, og starta drift der i 1942. Dei første åra etter krigen gjekk gruvene og mølla på tre skift og haddeover 50 tilsette. Men i 1956 var gruvene på Lee tome, og Dalegruvene minka også. For å halde hjula i gang, fekk Framfjorden tilskot av råstoff frå Norwegian Talc sine gruver i Mo i Rana.

Tome gruver

I 1957 selde Jakob Kjøde alle fallrettane i Framfjorden til Sognekraft. I 1960 vart det funne nye store talklag ved hjelp av diamantkjerneboring i Ståpelskår ved Dale, nok til å halde det gåande i minst 20 år til. Mølleanlegget vart modernisert og meir automatisert 1966-1969, og arbeidsstokken vart redusert til 24. Ståpelskårgruva var tom i 1984, og sidan har mølla fått råstoff frå Mo i Rana. I 1984 vart det funne store talkleie i Stølsheimen, men desse har førebels ikkje vorte utnytta.

Hausten 2002 vart det bestemt at gruvedrifta og anlegget ved sjøen skulle leggjast ned. (Les nyheitsartikkel: Norwegian Talc legg ned drifta.)