|
|
|
|
|
|
|
|
|
Leksikonredaktør:
Nettansvarleg:
Distriktsredaktør:
Copyright:
NRK Sogn og Fjordane
|
|
| |
Kommunehistorikken i Fjaler: Målstrid og meinis i Fjaler | | Bygdefolket valde nynorsk som administrasjonsmål for dei tilsette i heradshuset. (Foto: A. Nybø, NRK) |
I Fjaler, som i mange andre kommunar på den tida, dreia mykje av kommunevalet i 1910 seg om innføring av nynorsk i skuleverk, styre og stell: Riksmålsforeninga i Fjaler hadde mobilisert og såg ut til å få fleirtal. Men nynorsk-tilhengjarane gjorde alt dei kunne for å piske sine til urnene.
Publisert 02.09.2002 12:24. Oppdatert 16.09.2002 12:59.Valet var om vinteren, og då nynorsktilhengjarane frå inste bygdene i Dalsfjorden skulle ta båten til Dale for å røyste var fjorden tilfrosen heilt ut til Nishamaren.
Ein hærførar frå nynorskfolket telegraferte då til fylkesmannen og kravde valet utsett til fjordisen hadde løyst seg. Fylkesmannen sende kravet til Justisdepartementet, som sa tvert "nei". Dei hadde sagt nei i ei liknande sak i Finnmark, og kunne ikkje gjere forskjell.
Men dei innefrosne nynorsk-folka innanfrå fjorden let seg ikkje knekkje av meinis på fjorden: Ut på dagen oppdaga folk i Dale at det krydde av folk som kom ned bakkane ved Yksnebjør. Nynorskkjempene innanfrå fjorden hadde hogge seg råk gjennom fjordisen slik at båtane kom seg i land innanfor Nishammaren. Derfrå hadde dei gått over fjellet til vallokalet i Dale!
Kampen mot fjordis og "danemål" enda med siger for nynorskfolket. Dei fekk fleirtal i kommunestyret. Men riksmålsfolket furta og sende klage. Det vart omval, som nynorskfolket vann ved å stille eiga liste.
|
|
|
Finn fram i Fylkesleksikonet!
|
|
| |
|
|
SOGN OG FJORDANE FYLKE, TEMASIDER
|
|
|
|
Den første kongen i Noreg, Harald Hårfagre, var sogning. Han vaks opp på Husabø på Leikanger, der mora kom frå.
Les meir om kong Harald Hårfagre og landsamlinga og om slekta hans i Sogn.
| | |
|
Den 23. juli 1810 gjekk to engelske krigsskip til åtak på ei lita, norsk flåteavdeling ved øya Silda sør for Stad og tok det norske mannskapet til fange. Dagen før hadde engelskmennene herja i Ervik-bygda på Stad. Kvifor gjekk den mektige engelske marinen til åtak på skrøpelege, norske kanonjollar i Ytre Nordfjord?
| | |
|
Då den første dampdrivne fiskebåten, ”Activ”, gjekk ut frå Ålesund i 1885, innvarsla det ein ny epoke for norske fiskeri: Havfisket. Dei store skipa gjorde det mogeleg å utnytte fiskeressurane langt til havs. Kring 1910 hadde Sogn og Fjordane 20 slike store fiskedampskip. Fleire av dei vart brukte i aktivt fiske heilt fram på 1960-talet.
| | |
|
Frå 1920-talet og fram til like etter krigen fekk Sogn og Fjordane i alt 623 nye gardsbruk. Selskapet Ny Jord spela ein aktiv rolle i nydyrkingsarbeidet i mellomkrigskrigtida, og særleg merka Jølster seg ut som den store nydyrkingskommunen med 57 nye bruk.
| |
|
I mellomalderen låg det ei kyrkje på Utvær. Utvær ligg åtte km vestanfor dei andre øyane i Solund, og er det vestlegaste punktet i Noreg som har vore busett. Kvifor vart det bygd eit gudshus bokstaveleg tala midt ute i havet?
| |
|
Sjalusi er diverre eit klassisk drapsmotiv. Slik var det også for tenestejenta Sigrid i Vetlefjorden ein gong på 1600-talet då ho la sin elsk på husbonden på garden. Men for å kapre han måtte ho få kona av vegen, og til det trengde ho hjelp.
| |
|
Ingen fylke i landet hadde så få medlemmer av Quislings Nasjonal Samling som Sogn og Fjordane. Berre 396 fjordingar og sogningar var medlemmer i NS under 2. verdskrig, og mange av desse var innflyttarar og unge jenter som hadde kontakt med tyskarane. Fleire kystkommunar var så godt som frie for NS-folk.
| | |
|
I 1763 vart Joachim de Knagenhjelm utnemnd til den første amtmannen i Sogn og Fjordane. Det første han gjorde, var å flytte heim til mor på Kaupanger hovedgård. Men berre åtte år seinare vart Knagenhjelm nærmast tvangsflytta til Nord-Noreg. Kvifor?
| |
|
|
|
|
|
|
Tips andre om denne saken
Utskriftsvennlig versjon
