Industristaden Dale

Mykje av aktiviteten stod bergensaren Johan Jenssen for. I tillegg til å starte teglverk, smørfabrikk, brusfabrikk og ullvarefabrikk på nordsida av fjorden, fekk han også i gang Dale Kloggfabrik i 1899. Under nye eigarar og namnet A/S Jarl Skofabrikk voks denne fabrikken til å verte hjørnesteinsbedrifta i Dalsfjorden med over 200 tilsette på det meste.

Dei rike sildefiskeria kring Kinn på 1800-talet skapte aktivitet og industri langt innover fjordane. Kjøpmann Wilken Nitter bygde ei stor sjøbu i Dale der han dreiv sildesalting.

Tønneproduksjon vart viktig heimeindustri på dei fleste gardar kring Dalsfjorden. Frå Eikefjorden kom brørne Ola Hovland og Aksel Hovland og bygde opp store tønnefabrikkar i Dale.

I mellomkrigstida auka auktiviteten sterkt, og folketalet i tettstaden Dale vart langt over dobla på ti år: I 1920 budde det 206 personar i Dale - i 1930 var folketalet kome opp i 463. I 1950 hadde folketalet auka til 700 i den vesle "industribyen" ved Dalsfjorden. Her kom pølsefabrikk, meieri og ei mengd forretningar.

Eit spesielt kapitel i "industrieventyret" kring Dalsfjorden er Åsnes Skifabrikk, som seks brør starta på Straumsnes i 1922.

Nedgangstider

Tønneproduksjonen ved dei store fabrikkane i Dale er for lenge sidan avvikla. Skofabrikken Jarl gjekk i kne under den store "te-ko-krisa" på 1970-talet, då billege importvarer slo ut det meste av norsk tekstil- og skotøyproduksjon. Åsnes Skifabrikk har ved fleire høve slite i motbakke på 1990-talet, og etter konkurs vart Åsnes-folket avløyste av nye eigarar kring tusenårsskiftet. Fabrikken har sidan freista å finne nye løyper inn i framtida med å utvikle nye skimodellar og produkt.

Sosiale skille

I Fjaler utvikla det seg klåre sosiale skille mellom den etter kvart talrike arbeidarklassen ved skofabrikk og tønnefabrikkar og dei gamle, "finare" familiane av embetsslekt. Medan arbeidarane var tidleg ute med skiping av fagforeningar og arbeidarlag, så pleia det gamle "aristokratiet" i Dale og på Tysse og Haugland eit selskapsliv der "ålmenta" vart halden utanfor.

Ein av dei som skildra denne litt "tidsfjerne" lokale sosieteten, var seinare stortingspresident Carl Joachim Hambro. Hambro voks opp i Bergen, og sommarane ferierte han hos presteslekta si i Dale. I eringsdringsboka "Far og sønn" skildrar Hambro Dale-sosieteten:

"Dale var noget helt for sig selv - et merkelig rede for en gruppe familier av en forsvunnen dyreart - det man en gang kalte "de kondisjonerte". Her bodde de alle som kalte seg Nitter og Egenæs, Smith og Vonen og Falch - alle inngiftet med hverandre i den utroligste grad. Og litt lenger ute var Landmark på Leitet og den engelske familien Lillingston, og over i Flekkefjorden var det gamle fra Haugland. Det var deilige haver med veld av prestegårdsroser og bringebær og gule og røde stikkelsbær og solbær og ribs, og det var en selskabelighet og en sommerflirt som i en dansk prestegårdsroman"

Høyr Torbjørn Halvorsen lese meir frå C. J. Hambro si memoarbok - peikar er øvst på sida.