Kraftforsyning i Bremanger

Legging av røyrgate i Svelgen i 1917. Foto: Norsk Teknisk Museum

Alt i 1918 bygde selskapet ein liten kraftstasjon slik at dei hadde elektrisk kraft i anleggstida. Tanken var å nytte krafta frå første stund til eit smelteverk, men i staden vart mykje av krafta leigd bort til Ålfot interkommunale kraftselskap. Les meir om dette i eigen artikkel: Ålfotsaka - det store økonomiske marerittet.

Stige med 60 trinn som anleggsarbeidarane brukte ved kraftutbygging ved Svelgen. Ukjend fotograf, eigar: Ingvar Fredheim.

Fylgde med til Elkem

Kraftstasjonane fylgde ved seinare eigarskifte med over til Christiania Spigerverk og derfrå inn i Elkem-konsernet, som seinare har bygt ut og regulert dei fleste vassdrag kring Svelgen – m.a. Indrehusvassdraget – og dessutan Nordalsvassdraget i Flora kommune ved at vatnet derfrå er ført over til kraftstasjonar på Svelgen-sida.

Det var Sogn og Fjordane fylke og Christiania Spigerverk som i si tid kjøpte Nordalsvassdraget i fellesskap.

Yksenelvane Kraftverk

aust for Ålfoten vart bygt ut av det interkommunale kraftselskapet Firdakraft, og kraftstasjonen vart sett i drift i 1954. Fallrettane i Yksenelvane leigde Firdakraft av Sogn og Fjordane fylke, som hadde overteke dei etter det fallerte Ålfot interkommunale kraftselskap - sjå Ålfotsaka - det store økonomiske marerittet.

Lossing av generator til Øksenelvane i 1955. Foto: K. Herland

Med denne utbygginga fekk "kraftbygda" Ålfoten også innlagt elektrisk straum i alle gardstun – over 50 år etter at vassfalla kring bygda vart selde til fossespekulanten Ragnvald Blakstad.
Seinare har kraftstasjonane i Øksenelvane vorte utvida fleire gonger ved større reguleringar i nedslagsfeltet, og i 2006 vart det bygd vel seks kilometer veg heilt frå Ålfoten og opp til dei regulerte vatna i fjella under Ålfotbreen.

Åskora kraftverk

I 1966 fekk eigar av fallrettane, Sogn og Fjordane fylke, konsesjon på utbygging av Åskoravassdraget i Ålfoten. Ved sida av Yksenelvane lengre aust, var Åskora dei fallrettane som fylket hadde overteke etter det fallerte Ålfot-selskapet - sjå Ålfotsaka - det store økonomiske marerittet.

Den første kraftstasjonen i Åskora vart teken i bruk i 1971. Same året vart Vestlandske Kraftsamband med sete på Sandane avvikla, og i staden skipa fylket i 1972 sitt eige Sogn og Fjordane Kraftverk – SFK – som no vart eigar av Åskora-anlegga. SFK fekk Sandane som administrasjonsstad og vart i 1984 omskipa til Sogn og Fjordane Energiverk. Seinare vart namnet endra til Sogn og Fjordane Energi AS, og selskapet tok m.a. opp i seg Firdakraft og Ytre Fjordane Kraftlag - YFK.

Åskora-falla var rekna til å gje 460 GWh, og den andre kraftstasjonen – Åskora II – stod ferdig i 1973. Ein del av vatna i vassdraget har uvanleg reguleringshøgde.

Kravde veg til Ålfoten

I samband med utbygginga, kravde folket i den då veglause Ålfoten vegutløysing og ferjesamband som vederlag. Ålfoten Ungdomslag sikra seg tilskot frå utbyggjaren til bygging av nytt samfunnshus.

Under anleggsarbeidet miste to menn frå Ålfoten livet ved ei sprengingsulukke i ein tunnel i 1969.

Mindre kraftverk i kommunen

Ut over dei store kraftverka i Svelgen og Ålfoten vart det bygt fleire mindre kraftverk for lokal forsyning kring om i Bremanger kommune:

I 1914 fekk 25 husstandar på Sigdestad og Myklebust, samt skulen i Ålfoten innlagt straum då Ålfot-selskapet bygde ein liten kraftstasjon der. Ålfot-selskapet hadde m.a. bruk for elektrisk lys i administrasjonsbygget og funksjonærbustadane som dei sette opp i Ålfoten.

Anfinn Lågeide hadde ein liten kraftstasjon i drift i Lågeidselva frå 1937 til 1974.

Alf Øvrebotten hadde sin eigen kraftstasjon i nokre få år på 1930-talet på Nesbø.

Eit elvekraftverk i Sagelva hjå Rasmus Dyrstad forsynte tre husstandar på Dyrstad med straum frå 1939 til 1955.

I Vik i Ålfoten hadde oppsitjarane sitt eige kraftverk frå 1946 til 1958.

Torvald Vingelven hadde kraftforsyning til eige bruk frå Vingelvfossen frå 1952 til 1982.