I Sogn og Fjordane er kring 15 % av arealet verna som nasjonalparkar, landskapsvernområde eller av omsyn til plante- og dyreliv.
Over 90 % av det verna arealet ligg over 800 meter o.h. Mest strid har det vore kring vern av dei store vassdraga i fylket.
Vettisfossen først freda
Vestlandsavdelinga til Landsforeningen for naturfredning i Norge fekk i 1924 freda Vettisfossen (275 meter) mot utbyggjing. Så langt kjent, var dette første vassfallet i Noreg som vart freda/verna. Fredinga gjeld i 999 år. - Les meir om fredinga under Årdal kommune -
Freding av Vettisfossen.
I Sogn og Fjordane er det tre nasjonalparkar: Jotunheimen nasjonalpark, skipa i 1980, og Jostedalsbréen nasjonalpark skipa 1992 og Hallingskarvet nasjonalpark skipa 2006.
Nærøyfjorden er det mest kjende verna området i Sogn og Fjordane etter at det kom på verdsarvlista til UNESCO.
Nokre av dei hardaste stridane kring norsk vassdragsvern har stått kring vassdrag i Sogn og Fjordane.
I 2004 verna regjeringa 20 artstypiske og verdifulle myrområde i Sogn og Fjordane.
I Flostranda ved Strynevatnet vart det i 1991 skipa eit verneområde for edellauvskog.
I 1996 vedtok regjeringa vern av i alt 30 område med totalt 143 kvadratkilometer barskog på Vestlandet. Seks av desse ligg i Sogn og Fjordane.
Opprettinga av nasjonale laksevassdrag og laksefjordar har skapt stird i Sogn og Fjordane.