NRK.no - Fylkesleksikon

Krigshistoria i Leikanger

Veten på Hamre

Det eldste og raskaste måten å varsle ufred på i gamle dagar, var å tenne vetar.

Publisert 05.08.2002 11:59. Oppdatert 10.03.2006 14:52.

Spionar med attentatplanar mot keisaren

I 1911 fann personalet på Olsens hotell ein mann og ei kvinne og ein 12 år gamal gut liggjande på golvet. Alle var skotne gjennom tinningen. Teorien er at mannen og kvinna var spionar eller terroristar frå Romania.

2. VERDSKRIG:

Leikanger under krigsutbrotet

I alt 79 menn frå Leikanger vart mobiliserte ved krigsutbrotet den 9. april og sende til samleleiren på Voss, og det var innreia sjukestove i bedehuset.

Tysk stab på Leikanger

Etter at kampane i Noreg var slutt 10. juni 1940, organiserte tyskarane landet i sju forsvarsdistrikt. Sogn vart det første krigsåret tyngdepunkt i Sogn og Fjordane og lagt under kommandoen i Bergen. Staben for Sogn vart plassert på Leikanger med eit stabskompani på 214 mann som budde i brakker på Hamre. Men flest soldatar vart likevel plasserte i Lærdal og Sogndal. Sjefen, oberst Adlhoch, budde i sorenskrivargarden på Systrond fram til kommandoen vart avvikla i mars 1942.

Bombing og død på Hermansverk

Den 25. april vart Fylkesbaatane sin rutebåt "Gudvangen" bomba. Seinare same dag kom Fylkesbaaten "Kommandøren" til Leikanger, og dei tyske flya kom tilbake og gjekk til åtak.

Nazistane i Leikanger

Nazistane skifta etter kvart ut både folkevalde og tenestemenn i den norske forvaltninga med sine eigne folk.

Adolf Hitler vitja Sogn

Adolf Hitler (1889-1945) vitja aldri Noreg offisielt, men den 12. april 1934 vitja han Sogn ombord i det tyske krigsskipet "Deutschland".

AT-leiren i Henjadalen

Frå 1934 og under 2. verdskrig dreiv dei norske nazistane, Nasjonal Samling, såkalla Arbeidsteneste (AT) for ungdom.

Marin forskingsstasjon vart krigsflytta

Bergen Museum hadde eigen Marin forskingsstasjon på Herdla vest for Bergen frå 1922. I 1940 rekvirerte tyske tropper bygningane til forlegning, og i 1941 vart forskingstasjonen flytta til Leikanger. Her heldt 2-3 vitskapsmenn til i eit tidlegare kontorbygg på fylkesmannsgarden til 1946.

Milorg-opprulling, tortur og drap

På førjulsvinteren 1944 kom Linge-mannen Ragnar Ulstein til Sogn og Fjordane for å byggje opp Milorg-grupper i fylket. I februar 1945 vart organisasjonen rulla opp, og fleire vart arresterte og torturerte til døde.

Falne og omkomne frå Leikanger

Folk frå Leikanger i tysk fangenskap

Ubåten i Sognefjorden

Ein haustdag i 1972 strøymde verdspressa til Sogn. Grunnen var at det skulle vere observert ein framand ubåt i Sognefjorden.

SE OGSÅ

Slaget i Sildagapet i 1810

Den 23. juli 1810 gjekk to engelske krigsskip til åtak på ei lita, norsk flåteavdeling ved øya Silda sør for Stad og tok det norske mannskapet til fange. Dagen før hadde engelskmennene herja i Ervik-bygda på Stad. Kvifor gjekk den mektige engelske marinen til åtak på skrøpelege, norske kanonjollar i Ytre Nordfjord?

Då fiskedampskipa stakk til havs

Då den første dampdrivne fiskebåten, ”Activ”, gjekk ut frå Ålesund i 1885, innvarsla det ein ny epoke for norske fiskeri: Havfisket. Dei store skipa gjorde det mogeleg å utnytte fiskeressurane langt til havs. Kring 1910 hadde Sogn og Fjordane 20 slike store fiskedampskip. Fleire av dei vart brukte i aktivt fiske heilt fram på 1960-talet.

Få nazistar i Sogn og Fjordane

Ingen fylke i landet hadde så få medlemmer av Quislings Nasjonal Samling som Sogn og Fjordane. Berre 396 fjordingar og sogningar var medlemmer i NS under 2. verdskrig, og mange av desse var innflyttarar og unge jenter som hadde kontakt med tyskarane. Fleire kystkommunar var så godt som frie for NS-folk.