NRK.no - Fylkesleksikon

Landbrukshistoria i Luster

"Parti ved Lyster Fjord" av Johan Georg Paul Mohr i 1836.

Luster-bygdene er nokre av dei viktigaste bygdene på Vestlandet for dyrking av frukt og bær. Men Luster er kan hende meir kjend i landet elles avdi desse bygdene kring 1900 var det viktigaste senteret for norsk tobakksdyrking.

Publisert 13.10.2003 14:57. Oppdatert 20.01.2006 09:42.

Elles finn ein pionerar i norsk potetdyrking på den gamle Munthe-garden i Kroken, og frå garden Fuhr stammar det landkjende Fuhr-eplet.

Potetdyrkinga i Luster

I 1765 sådde kaptein Gerhard Christofferson Munthe poteter i Kroken. Dette var truleg første gong at potet vart dyrka i Sogn og Fjordane.

Fruktpionérane i Fuhr

Dei første frukt- og bærtrea kom til Sogn alt i vikingtida.

Meieria i Luster

Dei to første meieria i Sogn og Fjordane vart starta på Hove i Vik og på Hafslo i 1874. Noverande Luster kommune var dessutan truleg det området i fylket som hadde flest smørlag.

Tobakksdyrkinga i Luster

Bygdene kring Lustrafjorden er kjende for sitt tørre og milde sommarklima. Dette var den viktigaste grunnen til at desse bygdene fekk ein omfattande "tobakksindustri" frå slutten av 1800-talet og fram til 1. verdskrig. Men mindre kjent enn tobakksdyrkinga på denne tida er det at ein alt på 1600-talet dyrka tobakk i Luster.

Store tre i Luster

På garden Kvåle i Luster står det ein kjempestor alm som alt for meir enn 100 år sidan vart omtala som eit kjempetre.

Veiding og rovdyrjakt i Luster

I Luster-fjella er det fleire stader funne merke etter veiding og fangst heilt frå vikingtida, og då det vart vanleg med husdyrhald var rovdyrplaga stor.

Laksefisket i Luster

Sjølv om både Mørkridselvi og Fortunselvi er gode lakseelvar, har dei ikkje hatt det eksklusive "lordefisket" andre lakseelvar, som t.d. Lærdalselvi og Årøyelva har hatt.

Nydyrking i mellomkrigstida

Selskapet Ny Jord (skipa 1908) og Det norske Myrselskap) skipa 1902) spela frå byrjinga av 1900-talet ei sentral rolle i nydyrkingsarbeidet i Noreg.

SE OGSÅ

Slaget i Sildagapet i 1810

Den 23. juli 1810 gjekk to engelske krigsskip til åtak på ei lita, norsk flåteavdeling ved øya Silda sør for Stad og tok det norske mannskapet til fange. Dagen før hadde engelskmennene herja i Ervik-bygda på Stad. Kvifor gjekk den mektige engelske marinen til åtak på skrøpelege, norske kanonjollar i Ytre Nordfjord?

Då fiskedampskipa stakk til havs

Då den første dampdrivne fiskebåten, ”Activ”, gjekk ut frå Ålesund i 1885, innvarsla det ein ny epoke for norske fiskeri: Havfisket. Dei store skipa gjorde det mogeleg å utnytte fiskeressurane langt til havs. Kring 1910 hadde Sogn og Fjordane 20 slike store fiskedampskip. Fleire av dei vart brukte i aktivt fiske heilt fram på 1960-talet.

Få nazistar i Sogn og Fjordane

Ingen fylke i landet hadde så få medlemmer av Quislings Nasjonal Samling som Sogn og Fjordane. Berre 396 fjordingar og sogningar var medlemmer i NS under 2. verdskrig, og mange av desse var innflyttarar og unge jenter som hadde kontakt med tyskarane. Fleire kystkommunar var så godt som frie for NS-folk.